Küresel Siyasal Dalgalanmalar ve Yakın Geleceğe İlişkin Bazı
Öngörüler
Yaklaşık 1960’lı yıllardan beri dünyayı sarsan
siyasi-ideolojik dalgaları şöyle özetleyebiliriz:
1960-80: Sol Dalga
1980-2000ler: Sağ Dalga
2008-16: Alacakaranlık Kuşağı
Gelecek: Belirsiz
Yakın geleceğe ilişkin bazı öngörüler:
Obama, ABD'yi Avrasya'dan çekince, boşluğu Avrupa'da Almanya
ve Rusya, Orta Doğu'da bölgesel güçler (İran, Türkiye, İsrail, Suudi Arabistan,
IŞİD, Kürtler...) doldurdu.
Obama, ABD gücünün yeni alanı olarak Pasifik'i seçince, bu
sefer de ürken Kuzey Kore nükleer silahlanmaya başladı; Çin de askeri
harcamalarını ve ABD ile sürtüşmesini artırdı.
Obama'dan sonra gelecek başkan ABD'yi yeniden Avrasya'ya sokmak isterse, boşluğunda kısmi hegemoniler kurmuş bölgesel güçlerle çatışmayı göze alacak demektir. Yeni seçilecek başkan Roosevelt’çi değil de Neo-Con’cu, küreselci değil de Avrasya’cı bir çizgi benimserse ABD’yi Avrasya’ya yeniden sokmaya kalkışabilir. Bu durumda Avrasya’nın Ukrayna ve Suriye gibi sıcak bölgelerinde küresel güçlerin vekalet savaşları kızışabilir.
Ama, gerek Hillary Clinton’ın, gerekse de Donald Trump’ın
söylemleri, hangisi seçilirse seçilsin, ABD’nin Avrasya’ya eskisi gibi geri dönmeyeceğini,
bölgede Almanya, Rusya ve İran gibi bölgesel güçlerle Obama zamanında kurulmuş
olan dengeleri ve bu güçlerin son on yıldaki stratejik kazanımlarını tehdit
etmeyeceğini gösteriyor. ABD’nin
vazgeçemeyeceği bazı çıkarları var tabii bölgede, bunların başında da İsrail’in
güvenliği geliyor. Nitekim, Obama yönetiminin
giderayak İsrail’le yaptığı büyük askeri yardım anlaşması, ve buna ne Hillary
Clinton’ın ne de Trump’ın karşı çıkmaması, gelecekteki ABD başkanlarının da
İsrail’in güvenliğini birinci sırada tutacaklarının bir göstergesi sayılabilir.
2. Dünya Savaşı'ndan hemen sonra başkan F.D. Roosevelt
ABD'nin dünyayı SSCB ve Çin ile birlikte ortak olarak yönettiği bir küresel düzen
istiyordu. ABD’yi NATO gibi götürüsü getirisinden fazla olan küresel
sorumluluklarından arındırmak isteyen Trump, başkan seçilirse, hepimizi
şaşırtarak Roosevelt'ciliğe kayabilir.
Neo-Con’cular da Trump’ı kafalamak için köşede bekliyorlar tabii; ama
Roosevelt’çilik kendi fikri yapısına daha uygun bir dış politika seçeneği
olarak ortada duruyor. Putin'e yakın
olan Trump başkan seçilirse, 2. Dünya Savaşı'ndan sonra Roosevelt'in bir ara
düşündüğü gibi Avrasya'da gücü Rusya ile paylaşmaya gidebilir. Roosevelt’in bu “dünya jandarmalığı” fikrinin
gerçekleşmediğini; o ölünce yerine geçen Truman’ın Soğuk Savaş’ı başlattığını
hatırlayalım.
Soğuk Savaş'ın bitiminden sonra yaklaşık bir çeyrek yüzyıl
boyunca tek kutuplu bir küresel düzen kurmayı deneyen ama buna kaynakları
yetmeyen ABD, sonunda (tabii kendisinin eşitler arasında birinci olduğu) bir çok
kutuplu küresel düzene evet diyebilir.
ABD bu yeni oyun düzenine evet derse, BM’den NATO’ya, DTÖ’den AB’ye,
G20’den IMF’ye küresel düzenin bütün kurumlarının bu yeni güç dengesini
yansıtacak biçimde yeniden yapılanacağını bekleyebiliriz.
Çok kutuplu dünyada ABD dünyayı iki grup ülke ile yönetecek.
Birinci grupta Rusya, Çin, Almanya,
Japonya gibi büyük küresel güçler yer alacak.
İkinci grupta Hindistan, Brezilya, İran gibi bölgesel güçler yer
alacak. Her iki gruptaki ülkeler de askeri,
ekonomik, siyasal, kültürel güçleri oranında küresel ve bölgesel düzenlerin şekillenmesine
katkıda bulunacaklar ve küresel/bölgesel zenginlikten katkıları oranında pay
alacaklar.
Bir de, tabii, bu yönetici üst
halkaların dışında kalacak onlarca ülke olacak.
Kurulacak yeni düzen, bu üçüncü ve daha dıştaki halkalarda yer alacak
ülkelerin iç ve dış siyasetlerini, ekonomilerini, toplumsal yapılarını nasıl etkileyecek,
bu önemli bir soru olarak önümüzde duruyor.
